اگزالیک اسید oxalic acid
اگزالیک اسید یک ترکیب ارگانیک و جامد بلوری بی‌رنگ است که یک محلول بی‌رنگ در آب را تشکیل می‌دهد. این اسید بهعنوان ساده‌ترین اسید دی‌کربوکسیلیک طبقه‌بندی میشود. قدرت اسیدی آن خیلی بیشتر از اسید استیک است. در طبیعت، در بسیاری از مواد غذایی وجود دارد، اما مصرف بیش از حد یا تماس طولانی مدت آن با پوست میتواند خطرناک باشد.
کاربردهای اسید اگزالیک
این مادهی با ارزش شیمیایی، مصارف صنعتی بسیار داشته و بهصورت انبوه خریداری میشود. از جمله موارد استفادهی آن میتوان به نمونههای زیر اشاره کرد:
بسیار پیش آمده که بر اثر اشتباه جوهر بر روی سطوح ریخته باشد. محلول 5 درصد از اگزالیک اسید میتواند لکهی جوهر را از بین ببرد. از این رو میتوان از آن در کارگاههای هنری استفاده نمود.
بهصورت عمده از این ماده برای مواد شوینده و سفیدکنندهی خانگی استفاده میکنند. در واقع عامل خورندگی وایتکس و جوهر نمک، اسید اگزالیک موجود در آن میباشد.
بهدلیل قدرت پاککنندگی بالا، اسید اگزالیک را برای پاک کردن چرخهای اتومبیلها استفاده میکنند.
یکی از موادی که در صنایع رنگرزی برای تثبیت رنگ از آن استفاده میگردد، اگزالیک اسید است. این ماده بهدلیل داشتن قیمتی ارزانتر از سایر تثبیتکنندهها، گزینهی مناسب‌تری برای این کار میباشد.
اسید اگزالیک میتواند باعث صیقل خوردن سطح سنگ مرمر شود، که بههمین دلیل از آن در صنایع سنگ سازی و مجسمه سازی استفاده میشود.
یکی از آفتهای مهم و مخرب در مزارع پرورش زنبور، وجود کرم انگلی در کندوها است. از این رو از مخلوط اگزالیک اسید 5 درصد بههمراه شیرهی شکر برای از بین بردن این آفتها استفاده میشود. به این صورت که این دو را مخلوط کرده و حرارت میدهند. دود حاصل از آن را به کندو هدایت کرده تا انگل را نابود سازد.
کدر شدن مواد با ارزش مانند طلا، نقره، برنج و… باعث ایجاد چهرهی نامطلوبی بر روی آن میشود. اگزالیک اسید یکی از راههای از بین بردن اکسیدهای ایجاد شده بر روی سطح فلزات است.
یکی از کاربردهای باارزش اسید اگزالیک در صنعت تصفیهی آب است. زیرا که این اسید آلی بهراحتی با کلسیم پیوند داده و باعث تهنشین شدن آن میشود.
مضرات
اسید اگزالیک غلیظ میتواند اثرات مضری از طریق تماس و نیز در صورت مصرف داشته باشد. شواهدی از اینکه این اسید باعث جهش ژنتیکی یا سرطان میشود در دست نیست، اما خطر ابتلا به ناهنجاری مادرزادی در جنین وجود دارد، ممکن است در صورت استنشاق، مضر و برای بافت غشای مخاطی و دستگاه تنفسی فوقانی بسیار خطرناک باشد، اگر بلعیده شود مضر است، در صورتی که از طریق پوست جذب شود یا در تماس با چشم باشد باعث تخریب بافت آن قسمت‌ها و نیز باعث سوختگی میشود. علائم آن عبارتند از سوزش، سرفه، خس خس، تنگی نفس، اسپاسم، لارنژیت، التهاب و ادم نایژه، پولمونیت و ادم ریوی. دوز خوراکی کشندهی آن ۱۵ تا ۳۰ گرم است. اسید اگزالیک همچنین میتواند درد مفصل را بهدلیل تشکیل رسوبات مشابه در مفاصل ایجاد کند.