بیکربنات آمونیوم Ammonium bicarbonate
یک ترکیب شیمیایی است که در دمای اتاق بصورت پودر سفید و کریستالی با بوی بسیار کم آمونیاک است. این نمک در آب محلول بوده و محلولی نسبتاً قلیایی تشکیل میدهد.
بیکربنات آمونیوم به دو صورت صنعتی (Chemical grade) و خوراکی (Food grade) وجود دارد. آمونیوم بیکربنات باعث ایجاد سوزش در پوست، چشم و سیستم تنفسی میگردد.
این ترکیب در بشکههای فولادی یا کیسههایی با لایهی داخلی پلیاتیلن بستهبندی میشود و میبایست در دمای پایینتر از 15 درجه سانتیگراد نگهداری شود.
کاربرد بیکربنات آمونیوم
در صنایع آرایشی و بهداشتی برای متعادل کردن pH محیط واکنش، از این ماده بهعنوان بافرکننده استفاده میگردد.
از این ماده در داروها مانند شربت ضدسرفه برای کنترل اسیدی بودن این شربت بهکار میرود.
این ماده بهعنوان کود در صنایع کشاورزی و در آزمایشگاهها بهعنوان شناساگر کاربرد دارد.
صنایعی مانند صنعت رنگ برای تولید رنگ و همچنین ساخت کاتالیزور، سرامیک، پلاستیک و محصولات دیگر از این ماده بهره میبرند.
این محصول مقاوم در برابر آتش است، بنابراین در تولید مواد ضد آتش و لباس های مخصوص آتش استفاده میشود.
در نوشیدنیها مانند نوشابهها ،دلسترها و … بعنوان یک عامل کفزا بهشمار میرود.
کربنات آمونیوم برای پختن کوکیها، بیسکویتهای تخت یا کراکرها بههمراه جوش شیرین استفاده میشود. در پخت آلمانی، بهعنوان hirschhornsalz یا hartshorn شناخته شده است، و همچنین آن را آمونیاک بیکر مینامند.
از کاربردهای بیکربنات آمونیوم میتوان به کاربرد این ماده در تولید مواد دارویی، نمکهای آمونیوم، مواد و ترکیبات اطفاء حریق اشاره کرد.
کاربرد دیگر این ترکیب بهعنوان پاککننده و زدایندهی رسوبات لولههای مبدل حرارتی و بویلرها میباشد.
امروزه بیکربنات آمونیوم بهطور وسیع در صنایع پلاستیک و کائوچو، ساخت سرامیک، دباغی چرم و بهعنوان مادهی اولیه در سنتز کاتالیستها بهکار میرود.
همچنین از این ترکیب بهمنظور گریسزدایی از منسوجات، ساخت لاستیکهای اسفنجی و در تهیه کود گیاهی استفاده میشود.
در گذشته بیکربنات آمونیوم جایگزین بکینگ پودر بوده است. اگرچه این ماده حاوی بوی آمونیاک است ولی این بو طی فرآیند تولید بهسرعت از بین میرود و روی طعم و مزهی خوراکی تاثیری نمیگذارد.
مضرات بیکربنات آمونیوم
استنشاق بیکربنات آمونیوم موجب تحریک دستگاه تنفسی میشود و در صورت تماس با چشم یا پوست موجب سوزش و التهاب میشود.
بیکربنات آمونیوم قابل اشتعال نیست و هنگام سوختن تجزیه میشود ولی گاز سمی و آزار دهندهی حاصل از آن (آمونیاک)، بهشدت با اسید واکنش میدهد و همچنین میتواند موجب آتشسوزی شود.