دی اتانول آمین Diethanolamine
دی اتانول آمین با علامت اختصاری DEA و فرمول C4H11NO2 یک ترکیب شیمیایی آلی است. DEA مایعی بی‌رنگ و دارای بویی مانند آمونیاک میباشد. استفاده از DEA و دیگر مشتقات آن، برای ایجاد کف، بافتهایی نظیر کرم و در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی رایج است.
کاربردهای دی اتانول آمین
مواد آرایشی و بهداشتی
اسیدهای چرب با اتانول آمین خنثی میشوند، بهخصوص تری اتانول آمین که برای امولسیونهای روغن در آب، امولسیفایر بسیار مناسبی است. دی اتانول آمین مادهی اولیه در تولید مورفولین نیز میباشد و همینطور جزء مواد معمول تشکیلدهندهی شامپو و لوازم آرایشی است که موجب ساختار کرمی و کفکردن این مواد میشود. کوکو آمید دی اتانول آمین یا روغن نارگیل مورد استفاده در شویندهها نیز، یکی از مشتقات دی اتانول آمین است.
سموم کشاورزی
دو فرایند برای تولید سموم وجود دارد که یکی از آنها با استفاده از دی اتانول آمین است. دی اتانول آمین بهعنوان مادهی خنثیساز مواد شیمیایی کشاورزی نیز کاربرد دارد.
تولید مواد فعالکنندهی سطح
دی اتانول آمین برای تولید مواد فعالکنندهی سطح که در مواد شوینده و بهداشتی مصرف میشود کاربرد دارد.
صنعت نساجی
دی اتانول آمین بهعنوان نرمکننده در صنایع نساجی مورد استفاده قرار میگیرند.
بازدارندهی خوردگی
دی اتانول آمین و تری اتانول آمین بهعنوان یکی از مهم‌ترین اجزای مواد بازدارندهی خوردگی بهخصوص در مورد محصولاتی که در تماس با فلزات قرار میگیرند، مثل خنککننده‌های موتور خودرو و روغن‌های فلزکاری و برشکاری استفاده میشوند. همچنین در لوبریکانت‌ها یا روان‌کننده‌ها بهعنوان افزودنی مصرف میشوند.
شیرینسازی گاز
برای شیرینسازی گاز ترش، دی اتانول آمین یکی از پرکاربردترین مواد است. DEA با جذب گازهای اسیدی مانند هیدروژن سولفید و دی اکسید کربن باعث شیرین سازی گازهای طبیعی، سنتتیک و پالایشگاهی میشود. بـه دی اتانول آمین، قبــل از جــذب گازهای اسیدی، آمین تمیــز و پـس از جـذب گازها، آمین کثیـف گفتـه می‌شـود که آمین کثیف را حرارت می‌دهند تا گازهای جذب شدهی آن خارج شده و تمیز شود و دوباره در چرخه‌ی شیرینسازی مورد استفاده قرار گیرد.
مضرات
تمامی گزارشات از مسمومیت با دی اتانول آمین نشان می‌دهند که این ماده بر غشای سلولی و پایداری آن تاثیر می‌گذارد. کبد و کلیه‌ها هدف اصلی DEA هستند. دِمیلینه شدن فیبرهای عصبی و کمخونی ناشی از تغییر در غشای پلاسمایی گلبول‌های قرمز نیز از اثرات احتمالی DEA است.
در مورد خاصیت سرطان‌زایی دی اتانول آمین در انسان شواهدی وجود ندارد اما در مدل‌های حیوانی مشاهده شده است. مثلاً در آزمایشی بهمدت دو سال بهصورت پوستی، مواجه‌ی موش‌ها و موش‌های صحرایی آزمایشگاهی با DEA صورت گرفت که نرخ ایجاد سرطان‌های کبد و کلیه در موش‌ها افزایش یافت ولی نشانه‌های از سرطان‌زایی در موش‌های صحرایی مشاهده نشد.