سدیم نیتریت Sodium nitrite
نیتریت سدیم یا سدیم نیتریت، یک مادهی شیمیایی معدنی با فرمول NaNO2 است که بهشکل پودر بلوری و بهرنگ زرد کم رنگ است که قابل حل در آب بوده و جاذب رطوبت است.
بزرگ‌ترین تجمع طبیعی نیترات سدیم، در شیلی و پرو وجود دارد، که در آن نمک نیترات داخل ذخایر معدنی بهنام سنگ caliches محدود یافت میشود. برای بیش از یک قرن، عرضهی جهانی این ترکیب تقریباً بهطور انحصاری از کویر آتاکاما در شمال شیلی
استخراج شد. شیلی هنوز دارای بزرگ‌ترین ذخایر معدنی سدیم نیتریت است.
نیتریت سدیم، اکسندهای قوی است که بهعنوان نگهدارنده در صنایع غذایی بهویژه در مواد گوشتی استفاده میشود. نیتریت سدیم محافظی در برابر رشد باکتریهای مضر بهشمار میآید. یکی دیگر از خصوصیات نیتریت سدیم شامل افزودن عطر و طعم شور و
افزایش رنگ صورتی سرخ مایل به قرمز است که مشخصهی گوشت فرآوری شده است.
کاربرد نیتریت سدیم
نیتریت سدیم یک نمک خوراکی برای حفاظت از محصولات گوشت و سوسیس و کالباس است. در حالی که حفاظت ازمحصولات گوشتی، علیه باکتریها را بر عهده دارد، رنگ آنها را بهرنگ قرمز خوش رنگ نگه می‌دارد و نیز یک طعمدهندهی معمولی است و بههمین دلیل یک مکمل غذایی بهشمار می‌رود.
در اصل، بهمنظور جلوگیری از رشد میکروارگانیسمها، بهخصوص کلستریدیوم بوتولینوم، حفظ رنگ و ایجاد طعم در مواد گوشتی بهکار می‌رود. بیشترین اثر نیتریت در جلوگیری از رشد کلستریدیوم بوتولینوم در pH ۵ الی ۵/۵ ظاهر میشود.
مقدار مجاز نیترات و نیتریت سدیم را اداره بهداشت مواد غذایی معین می‌کند. میزان نیتریت در فراودههای نهایی، نباید از ۱۲۵ ppm تجاوز کند.
کاربرد نیتریت سدیم در صنعت بیشتر جهت تولید صنعتی ترکیبات آلی نیتروژندار می‌باشد. بهطور گسترده ای بهعنوان مادهی پیشرو برای تولید رنگ و پیگمنت بهکار می‌روند. از دیگر مصارف نیتریت سدیم میتوان به تولید حشرهکش و علفکشها، بهعنوان مهارکننده
ی خوردگی، در صنعت نساجی بهعنوان یک عامل سفیدکننده، در صنعت لاستیک بهعنوان بازدارندهی پلیمری، در برنامههای کاربردی شامل تصفیهی آب، مایعات ضد انجماد، پاککنندههای صنعتی و روانکنندهها اشاره نمود. با توجه به خواص ضد خوردگی، بهعنوان
یک خنککننده در ذخیرهی انرژی حرارتی برای سیستمهای تهویهی مطبوع و سردخانهی صنعتی استفاده میشود.
در چند واکنش برای تولید کودهای شیمیایی، آتش بازی و بمب‌های دود، شیشه و سفال لعاب مفید است که در نگهدارندهی غذا (گوشت)، و سوخت جامد موشک مورد استفاده واقع میشود.
نیتریت سدیم در داروسازی هم بهعنوان یک داروی موثر برای رفع مسمومیت ایجاد شده با سیانید است، بههمین دلیل در فهرست داروهای ضروری سازمان بهداشت جهانی قرار دارد. همچنین بهعنوان یک حد واسط، در تولید ساخارین و کافئین بهکار می‌رود.
مضرات سدیم نیتریت
از جمله اثرات مزمن نیتریت سدیم بر انسان میتوان به امکان ایجاد سرطان، اثرات ژنتیکی، اثرات جانبی باروری و نقصهای هنگام تولد اشاره کرد.
نیتریت سدیم از طریق پوست، استنشاق و خوردن جذب میشود. این ماده در صورت تماس چشمی، بلعیدن و استنشاق بسیار خطرناک و سوزشآور است. در صورت تماس نیتریت سدیم با چشم ممکن است باعث ورم ملتحمه و تاری دائمی قرنیه شود. التهاب
چشمی از روی قرمزی، اشکآوری و خارش آن مشخص میگردد.