سود پرک Caustic Soda
سود پرک یا سود کاستیک یا سدیم هیدروکساید و یا سود سوزآور، ماده‌ای جامد و سفیدرنگ و بهشکل پرکشده و یا گرانوله، با فرمول شیمیایی NaOH است.
این مادهی شیمیایی در آب بسیار محلول است. حل شدن سود پرک در آب، فرآیندی گرماده بوده و در اثر حل شدن آن در آب گرمای زیادی آزاد میشود. سدیم هیدروکسید در اتانول و متانول حلالیت کمتری دارد، درحالی که در اتر و دیگر محلولهای غیر قطبی حل نمیشود.
سود سوزآور در دو نوع مایع و جامد در کارخانجات تولید میشود لذا سود مایع با خلوص ۵۰ درصد و ۳۳ درصد وجود دارد و کیفیت بالایی داشته و برای صادرات معمولاً از سود مایع استفاده میشود، البته سود مایع بهخاطر قیمت نازلتر بیشتر مورد استقبال قرار میگیرد.
سود کاستیک یا سود پرک بهسهولت میتواند رطوبت هوا را جذب نماید و بههمین دلیل، باید هنگام حمل و نقل، تحت پوششهای حفاظتی لازم قرار گیرد.
کاربردهای سود پرک
مهمترین و قدیمی ترین کاربرد سود پرک در صنایع کاغذسازی است که علاوه بر کاهش هزینههای تولید آن، موجب بهبود شفافیت و سفیدی کاغذ میشود.
صنایع پتروشیمی، یکی دیگر مصرفکنندگان عمدهی این ماده میباشد که در حفاری چاههای نفت بهمنظور سولفورزدایی مورد استفاده قرار میگیرد.
از سود پرک در حالت مایع (سود مایع) برای تمیز کردن محیط (رزینها) و سیستم کروماتوگرافی استفاده میشود.
سود پرک خوراکی در صنایع غذایی نظیر تولید نوشابه و مواد لبنی مصرف میگردد. همچنین در شستشوی میوه و سبزجات هم کاربرد دارد.
در تصفیه آلومینیوم از سود پرک استفاده زیادی میشود.
مصارف خانگی سود سوز آور هم در جهت نظافت و شستشو میباشد.
امروزه بسیاری از قالیشوییها از سود پرک بهجای شامپو و پودر شوینده استفاده میکنند.
توان چربی زدایی سود پرک، موجب شده تا حجم زیادی از آن برای تولید صابون استفاده شود. برای از بین بردن چربیها و گرفتگی لولهها با چربی، از این ماده استفاده مینمایند. سود پرک بهصورت جامد و یا مایع میتواند چربیها را به صابون تبدیل نماید و سپس آنها را در آب حل کند و موجب تمیزی سطوح از چربیها گردد.
دیگر کاربردهای سدیم هیدروکسید پرک در صنایع تولید سرامیک، تصفیه روغن، تولید الکل، چرمسازی و دباغی، پخت مربا و تلخیگیری زیتون، داروسازی، صنایع بازیافت، لوله بازکن، شستشوی مخازن و ماشینآلات و … میباشد.
همچنین از دیگر کاربردهای این محصول میتوان به پردازش پنبه و فلزات، شست و شو و سفیدسازی، پوششهای اکسیدی، آبکاری الکتریکی و… اشاره نمود.
مضرات
سود پرک یا هیدروکسید سدیم، از نظر شیمیایی بسیار واکنش پذیر است و با طیف گستردهای از مواد شیمیایی آلی و معدنی بهراحتی وارد واکنش میشود. ترکیب فوق در تمامی اشکال (بهخصوص مایع) میتواند بسیار خورنده باشد و موجب ایجاد سوختگی در چشم، پوست و… شود. تماس چشم با NaOH میتواند سبب بروز عوارض دائمی مانند نابینایی شود. تماس با پوست نیز میتواند باعث تحریک و سوختگیهای پوستی شود.
در نتیجه باید به تمام افرادی که با این ماده کار میکنند و با آن سر و کار دارند، نکات ایمنی و کمکهای اولیه در صورت بروز حوادث، آموزش داده شود.
در هنگام بستهبندی و یا سایر موقعیتهای شغلیای که با این ترکیب بهصورت مستقیم سر و کار دارند پوشیدن لباس ایمنی توصیه میگردد.
این ماده یک محصول مشترک در هنگام تولید کلر در فرایند کلر آلکالی بهحساب میآید. خوردن آن خطرناک است و میتواند منجر به آسیب به بافتهای انسان شود.