منتول Menthol
منتول یا جوهر نعنا، یک الکل ده کربنی است که این مادهی آلی را میتوان از نعنا استخراج نمود. در ازای هر ۴ الی ۵ کیلوگرم نعنا، نزدیک به ۱۰ گرم میتوان جوهر نعنا استخراج کرد، که هر گرم آن دارای ارزش قیمتی تجاری و بازاری بالایی است.
برای نخستین بار، از حدود دو هزار سال پیش که ژاپنی‌ها موفق به کشف خواص مختلف منتول بهعنوان یک عصارهی دارویی طبیعی و بدون عوارض جانبی دارای مصرف خوراکی و موضعی شدند، مورد استفاده گسترده بوده است.
منتول ترکیبی مومی با ساختار بلوری بهرنگ روشن یا سفید است که در دمای اتاق بهحالت جامد است و با افزایش دمای اتاق شروع به ذوب شدن میکند.
منتول بهصورت طبیعی در گیاهانی مانند نعنا، پونه و اکالیپتوس یافت میگردد، اما معمولاً از روغن نعنا فلفلی استخراج میشود. منتول بهعنوان چاشنی و مادهی معطر، مسکن و خنککننده از پرمصرف‌ترین اسانسهای گیاهی است. منتول به‌طور انتخابی، انتهای اعصاب حسی مربوط به سرما را تحریک کرده و باعث احساس خنکی میشود، و همچنین مصرف آن بر روی پوست باعث گشاد شدن عروق میشود که احساس سرما ایجاد میکند و بهدنبال آن اثر ضد درد ظاهر میگردد.
اثرات دارویی منتول عبارتند از:
ضد احتقان بینی
مسکن سردرد
ضد درد موضوعی
ضد خارش
تسکین‌دهندهی علایم تنفسی مانند برونشیت، سینوزیت و سرفه
کاربردهای منتول
این محصول بهصورت گسترده بهعنوان طعمدهنده، در تولید خمیردندان، کرم دندان، شربت سینه و … استفاده میشود، همچنین در قطرههای درمان گرفتگی بینی استفاده میشود.
شاخصترین فرآوردهی این ماده در کشور ما پماد ویکس (Vicks) است.
در محصولات بدون نسخه، نظیرداروهای تسکین گلودرد های جزئی و داروهای تسکین سرفه و براقکنندههای لب استفاده میشود.
همچنین بهعنوان داروی ضد خارش بهمنظور کاهش خارش کاربرد دارد.
بهعنوان ضددرد موضعی، بهتنهایی یا همراه با کافور و روغن اکالیپتوس، بهمنظور تسکین دردهای جزئی، هم چون گرفتگی های ماهیچهای، رگبهرگ شدن و سردردها مورد استفاده قرار میگیرد. در اروپا بهصورت کرم یا ژل و در آمریکا بهصورت شیاف استفاده میشود.
در داروهای ضد احتقان برای سینه و سینوس مثل منتولاتوم Mentholatum کاربرد دارد.
از آنجا که منتول باعث ایجاد حس خنکی در فرد میشود، در محصولاتی که برای درمان آفتابسوختگی هستند، بهکار میرود.
جهت از بین بردن احساس سوزش پس از شیو (اصلاح) در افترشیوها نیز استفاده میشود.
در برخی مارکهای سیگار بهمنظور بهبود عطر و طعم و کاهش التهابات سینوسی ناشی از سیگار کشیدن بهعنوان یک مادهی افزودنی به تنباکو اضافه میشود، همچنین با افزایش تراکم گیرندههای نیکوتین، موجب بالا رفتن پتانسیل اعتیاد به تنباکو در افراد میشود.
در محصولات بهداشت دهان و دندان مانند دهان شویهها، اسپریهای زبان و دهان، خمیردندان کاربرد دارد و در آدامسها و آبنباتها بهعنوان طعمدهنده مصرف میشود.
بهمنظور افزایش رایحه گل در عطرها هم کاربرد دارد.
در کمکهای اولیه، بهمنظور ایجاد یخ معدنی بهعنوان خنککننده، جایگزین آب در غیاب آّب و برق میباشد.
استفاده در محصولات آرایشی که براساس مواد طبیعی ساخته میشوند مانند حالت دهندههای مو
در اندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی بهعنوان یک شل کننده عضلانی و ضد اسپاسم مورد استفاده قرار میگیرد.
مضرات
هر مادهای علاوه بر مزیتهای فراوانی که دارد میتواند موجب ایجاد حساسیتها و عوارضی نیز گردد. در نتیجه توصیه میگردد قبل از استفاده از کرمهای حاوی این ماده، تست حساسیت آن را انجام دهید.
خوردن قطره منتول خالص بهمیزان زیاد برای انسان سمی است.