گلیسیرین Glycerol
گلیسیرین (Glycerin) یا (Glycerol) مایعی زلال، بی‌رنگ، بدون بو، با مزه شیرین و غیرسمی است. این ماده در معرض هوا به آرامی رطوبت جذب میکند. گلیسیرین به هر نسبتی در آب و اتانول حل میشود اما در حلالهای آلی مانند کلروفرم، اتر، بنزن و… حل نمی‌شود. بیشتر ترکیباتی که در آب یا الکل حل نمی‌شوند، در گلیسیرین محلول هستند.
گلیسیرین خالص یک ماده شیرین، شفاف، بی‌رنگ، بی‌بو و غلیظ است و در حضور گرما و مواد آب‌گیر، آب از دستداده به یک آلدئید دودکننده با بوی بد که مخاط را بهشدت آزار میدهد تبدیل میشود.
گلیسرول ۳ گروه هیدروکسیل (آبدوست) دارد که مسئول حلالیت در آب میباشد. گلیسرول در طبیعت بیشتر بهصورت ترکیب با اسیدهای چرب میباشد که چربی را می‌سازد. برای نمونه یک مولکول گلیسرول با یک یا سه اسیدچرب مونوگلیسرید یا تری‌گلیسرید را می‌سازد؛ مانند روغن سویا، روغن پالم، روغن نارگیل و … و از گلیسیرین خالص در داروسازی استفاده میشود.
کاربردهای گلیسیرین
مادهی اولیه آرایشی و بهداشتی (گلیسرین گرید آرایشی بهداشتی)
گلیسیرین از اجزا تشکیلدهندهی بسیاری از شامپوها، کرمها، لوسیونهای مرطوبکننده و انواع صابونها و….. محسوب میشود. رطوبت عامل مهم نرمی و شفافیت پوست و مو بوده و گلیسیرین یکی از بهترین جاذبهای رطوبت در طبیعت بشمار میرود، بهعلت همین ویژگی خاص رطوبتپذیری، از آن بهعنوان مادهای بسیار عالی در کرمها و دیگر محصولات آرایشی بهداشتی بهره میبرند.
گلیسیرین هنگامی که با پوست تماس پیدا میکند، موجب جذب رطوبت در لایه بالایی شده که این عمل مانع خشکشدن پوست میشود. در واقع گلیسیرین رطوبت را به سطح پوست انتقال میدهد که ممکن است این رطوبت را از محیط بگیرد، اما هنگامی که در یک محیط خشک قرار داشته باشد گلیسیرین رطوبت لازم را از لایههای عمیقتر پوست بیرون کشیده و آن را به سطح پوست میرساند، در حالیکه این ماده رطوبت مورد نیاز پوست را حفظ میکند، میتواند باعث کاهش آبرسانی در لایههای عیمقتر پوست شود، این واکنش بهعلت خواص هیدروژینی گلیسیرین، که به آن اجازه میدهد تا رطوبت را از منابع دیگر جذب کند، میباشد. برای رفع این مشکل میتوان گلیسیرین را همراه با چربی، مانند موم زنبور یا یک روغن چرب که مانع تبخیر رطوبت از سطح پوست شود رفع کرد.
صنایع غذایی (گلیسرین گرید خوراکی)
گلیسرول در غذاها و نوشیدنی‌ها بهعنوان، حلال و شیرین‌کننده عمل میکند و ممکن است به حفظ غذاها کمک کند. همچنین این ماده بهعنوان پرکننده در غذاهای کم‌چرب (به‌عنوان‌مثال، کوکی‌ها) و بهعنوان یک ماده ضعیفکننده در لیکورها استفاده میشود.
گلیسیرین دارای کالری شبیه قند است،که دارای یک شاخص گلیسمی پایین و مسیر متابولیکی مختلف در بدن میباشد. همچنین در هنگام استفاده از شیرین‌کننده‌های پلیول مانند اریتیتول و زایلیتول، توصیه میشود.
دارویی و مراقبت شخصی
گلیسیرین در تهیه داروهای پزشکی، دارویی و شخصی مورد استفاده قرار می‌گیرد که عمدتاً بهعنوان وسیله‌ای برای بهبود صافی و بهعنوان یک نرم‌کننده است.
این ماده در درمان‌های آلرژیک، ایمنوتراپی، شربت سرفه، اکسیر و دفع آفات، خمیردندان، دهان شوینده‌ها، محصولات مراقبت از پوست، کف ریشتراشی، محصولات مراقبت از مو، صابونها و نرم‌کننده‌های شخصی مبتنی بر آب استفاده میشود.
دیگر کاربردها
مانند اتیلن گلیکول و پروپیلن گلیکول، گلیسرول یک kosmotrope غیر یونی است که پیوندهای هیدروژنی قوی با مولکول‌های آب ایجاد میکند .
این ماده تشکیل یخ را مختل میکند. حداقل دمای انجماد در حدود ° C ۳۸- مربوط به ۷۰٪ گلیسرول در آب است که در گذشته از آن بهعنوان ضدیخ ماشین استفاده میکردند اما در حال حاضر متانول و اتیلن گلایکول استفاده میشود.
گلیسرول برای تولید نیتروگلیسیرین استفاده میشود که یک ماده برای ساخت مواد منفجره است.
مضرات
به نظر میرسد گلیسیرین برای اکثر بزرگسالان بیخطر باشد. گلیسرول هنگامی که بهصورت خوراکی مصرف میشود، میتواند موجب سردرد، سرگیجه، نفخ، حالت تهوع، استفراغ، تشنگی و اسهال شود.
گلیسیرین ممکن است هنگام تزریق داخل وریدی (IV) ایمن نباشد و گلبولهای قرمز ممکن است بهطور جدی آسیب ببینند.
گلیسیرین خالص، پوست را خشک میکند مثلا اگر شما در آب‌و‌هوای خیلی خشک از گلیسیرین خالص استفاده کنید، مواد موجود در گلیسیرین رطوبت را از لایههای عمیق پوست بیرون می‌کشد و به سطح پوست می‌آورد و در نتیجه این رطوبت با آمدن روی سطح پوست بخار میشود و در نهایت پوست خشک‌تر به‌جا می‌ماند، اما در کرم‌های حاوی گلیسیرین، نوعی افزودنی اضافه می‌کنند تا آب و رطوبت از دست نرود و در نتیجه پوست رطوبت خود را حفظ کند. اگر می‌خواهید از گلیسیرین خالص استفاده کنید بهتر است آن را با آب رقیق کنید.